Οι υψηλές θερμοκρασίες που συνεχίζονται, σε συνδυασμό με τις μειωμένες γενικά βροχοπτώσεις, συμβάλλουν στην ενίσχυση των συνθηκών ξηρασίας στην χώρα μας.
Σταχυολογώντας πληροφορίες από το Drought monitoring bulletin Μαΐου [1] του DMCSEE - Drought Management Centre for Southeastern Europe, από το JRC MARS Bulletin Vol. 32 No 5 [2], αλλά και από το Copernicus European Drought Observatory (EDO)/JRC [3], επικαιροποιείται η ενημέρωση για την κατάσταση από πλευράς ξηρασίας στην περιοχή μας και παράλληλα παρουσιάζεται η δυνατότητα της τηλεπισκοπικής παρακολούθησης δεικτών βλάστησης, ως ένα εργαλείο έμμεσης παρακολούθησης της ξηρασίας και όχι μόνον αυτής.
Η τηλεπισκοπική παρακολούθηση δεικτών, όπως ο FVC1- Fraction of Vegetation Cover και ο fAPAR2 -fraction of absorbed photosynthetically active radiation, αποδεικνύεται χρήσιμη για εφαρμογές στη γεωργία, τη δασοκομία, την περιβαλλοντική διαχείριση, τις χρήσεις γης, αλλά και την παρακολούθηση της ξηρασίας.
Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, εκπροσωπώντας την Ελλάδα σε διεθνείς οργανισμούς και συμμετέχοντας στις δράσεις τους, είναι διαχρονικός αποδέκτης αυτού του είδους της καινοτόμου και παράλληλα χρηστικής πληροφορίας με δυνατότητα ευρείας διεπιστημονικής αξιοποίησης. Η κοινοποίηση αυτής της πληροφορίας, προς πιθανούς μελλοντικούς χρήστες, επιχειρησιακούς ή ερευνητικούς, αποτελεί προτεραιότητα και στόχο της ΕΜΥ.
Η ανάπτυξη του Αγρομετεωρολογικού τομέα αποτελεί κλασικό παράδειγμα διεπιστημονικότητας. Οι υψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία δημιουργούν συνθήκες ξηρασίας και όλα μαζί επηρεάζουν την ανάπτυξη των καλλιεργειών. Αναγνωρίζοντας αυτή τη σχέση, το DMCSEE, επιχειρεί την παρακολούθηση της πορείας των καλλιεργειών τηλεπισκοπικά, με τη χρήση του δείκτη FVC και παράγει σχετικά γραφήματα για διαφορετικές τοποθεσίες της περιοχής ενδιαφέροντος.
Από το Drought monitoring bulletin Μαΐου του DMCSEE, επιλέξαμε για παρουσίαση τα γραφήματα με τις τιμές του δείκτη FVC στη Λάρισα (Σχήμα 1) και την Καλαμάτα (Σχήμα 2), έτσι όπως έχουν καταγραφεί την 31η Μαΐου 2024. Στα γραφήματα αυτά, η πράσινη γραμμή απεικονίζει την πορεία της βλάστησης κατά το τρίμηνο Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος 2024, στις περιοχές που είναι αντίστοιχα εγκατεστημένοι οι δύο συγκεκριμένοι Μετ. Σταθμοί του δικτύου της ΕΜΥ. Περιλαμβάνεται επίσης, για σύγκριση, γραμμή αναφοράς (2004-2023) με μαύρο χρώμα, με γαλάζιο το έτος 2023 και ματζέντα το έτος 2017 (η πορτοκαλί γραμμή δεν αφορά την Ελλάδα).
Με βάση το σχετικό σχολιασμό αναλύοντας το γράφημα, φαίνεται ότι ο ανοιξιάτικος καιρός στη Λάρισα, ευνόησε πολύ την ανάπτυξη της βλάστησης, που έφτασε στο επίπεδο της εποχικής κορύφωσης ήδη από τα μέσα Μαρτίου, περίπου ενάμιση μήνα νωρίτερα από το συνηθισμένο. Η φυτοκάλυψη παρέμεινε σε υψηλό επίπεδο, ποσοστό περίπου 90% (σχεδόν 10% πάνω από το κανονικό) για όλο το χρονικό διάστημα μέχρι την έναρξη της φάσης της γήρανσης, που παρατηρήθηκε στις αρχές Μαΐου ως συνήθως. Σε μια σειρά από απότομες μειώσεις των τιμών FVC καθ' όλη τη διάρκεια του Μαΐου, με ρυθμό ελαφρώς υψηλότερο από το κανονικό, το κλάσμα της φυτοκάλυψης παρέμενε συνεχώς κάτω από το κανονικό για αυτή την περίοδο του έτους.
Και στην Καλαμάτα επίσης, οι ανοιξιάτικες συνθήκες φέτος ήταν ευνοϊκές για την ανάπτυξη της βλάστησης. Η εποχική κορύφωση επιτεύχθηκε την κανονική χρονική στιγμή στις αρχές Απριλίου, διήρκεσε όχι λιγότερο από το συνηθισμένο, και το ποσοστό φυτοκάλυψης, τη δεδομένη περίοδο, υπερέβαινε έως και 15% τις κανονικές τιμές. Η φάση της γήρανσης ξεκίνησε επίσης τη συνήθη χρονική στιγμή, και παρόλο που προχώρησε με ελαφρώς υψηλότερο ρυθμό από το κανονικό, οι τιμές FVC παρέμειναν πάνω από το μέσο όρο καθ' όλη τη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου. Απότομη πτώση των τιμών FVC παρατηρείται στα μέσα Μαΐου, παραμένοντας ωστόσο πάνω από το μέσο όρο.
Αντίστοιχη τηλεπισκοπική πληροφορία (Remote sensing-observed canopy conditions), κάνοντας όμως χρήση του δείκτη fAPAR, περιλαμβάνεται και στο JRC MARS Bulletin - Crop monitoring in Europe May 2024. Ο παρακάτω χάρτης με τις αποκλίσεις του δείκτη από τις μέσες τιμές (Σχήμα 3) καλύπτει την περίοδο 01 Απριλίου 2024 - 20 Μαΐου 2024 και αφορά κυρίως τις συνθήκες των χειμερινών καλλιεργειών, καθώς η θερινή καλλιεργητική περίοδος ήταν μόλις σε αρχικό στάδιο.
Στο ίδιο δελτίο, στην ανάλυση για την πορεία των χειμερινών καλλιεργειών στη Ελλάδα, αναφέρεται ότι γενικά παρατηρήθηκε συσσώρευση βιομάζας πάνω από το μέσο όρο, μαζί με μια γενική επιτάχυνση στην ανάπτυξη των καλλιεργειών. Ενδεικτικά στην Κεντρική Μακεδονία (Σχήμα 4) η εποχική κορύφωση φέτος (κόκκινη γραμμή) επιταχύνθηκε σχεδόν 20 ημέρες.
Τέλος, με περιοχές της χώρας μας να κηρύσσονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας, από το Δελτίο Μαΐου του DMCSEE, επιλέξαμε και τον χάρτη τις τιμές του δείκτη SPI-33 (Σχήμα 5), που είναι ενδεικτικός για την κατάσταση των επιφανειακών υδάτων στο τέλος Μαΐου. Ο χάρτης βασίζεται στα δεδομένα βροχόπτωσης του 3μηνου Μάρτιος-Απρίλιος-Μάιος.
Σύμφωνα με αυτόν, στο τέλος Μαίου, συνθήκες ξηρασίας εντοπίζουμε στην κεντρική και νότια Ελλάδα, με τις συνθήκες μάλιστα στην ανατολική Πελοπόννησο και την κεντρική Στερεά να εμφανίζονται ως ακραίες.
Αντίστοιχα στο (Σχήμα 6) στο χάρτη του Copernicus European Drought Observatory (EDO) [3], με βάση τον δείκτη CDI- Combined Drought Indicator4, που αποτελεί ένα συνδυασμό δεικτών βροχόπτωσης, εδαφικής υγρασίας και συνθηκών βλάστησης και χρησιμοποιείται για να εντοπισθούν περιοχές που έχουν επηρεαστεί από αγροτική ξηρασία, οι συνθήκες γενικά στην Ελλάδα, για το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου, εμφανίζονται σοβαρές (warning) και τοπικά κρίσιμες (alert).
1Fraction of vegetation cover (FVC) is a vegetation index based on multi-channel remote sensing measurements (data from EUMETSAT's LSA SAF data base is used for products in this bulletin). FVC shows fraction of the total pixel area that is covered by green vegetation, which is relevant for applications in agriculture, forestry, environmental management and land use, it has also proved to be useful for drought monitoring. Values vary according to the vegetation stage and to the damages of possible natural disasters, including drought. FVC values are in general low at the beginning of the growth season, the highest at full vegetation development, then FVC slowly drops with vegetation senescence. Line shape depends on the sort of vegetation at the given location.
2fAPAR is the fraction of photosynthetically active radiation (400-700 nm) absorbed by green vegetation.
3 The Standardized Precipitation Index (SPI) provides information on the intensity and duration of the precipitation deficit (or surplus). SPI is used to monitor the occurrence of drought. The lower (i.e., more negative) the SPI, the more intense is the drought. SPI can be computed for different accumulation periods: the 3-month period is often used to evaluate agricultural drought and the 12-month (or even 24-month) period for hydrological drought, when rivers fall dry and groundwater tables lower.
[1] https://www.dmcsee.org/data/files/bulletins/2024-05.pdf
[2] https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC136661
